Groot tekort aan vakmensen in Nederland: zorgen over toekomst vakmanschap

Nederland kampt met een ernstig tekort aan vakmensen. Uit onderzoek van Ipsos I&O, in opdracht van verschillende initiatiefnemers waaronder SBB, van de Week van het Vakmanschap, blijkt dat vier op de vijf Nederlanders dit tekort in hun eigen omgeving herkennen. Vooral in de bouw, installatie, gezondheidszorg, energievoorziening en horeca zijn de gevolgen merkbaar, met lange wachttijden, hogere kosten en moeilijk vervulbare vacatures als gevolg. 

Een belangrijke oorzaak van het tekort is volgens de ondervraagden de afgenomen interesse in praktische beroepen onder jongeren. Steeds vaker kiezen zij voor een kantoorfunctie en opleidingen aan een hbo of universiteit. Dit draagt bij aan de brede zorg over de toekomst van vakmanschap in Nederland. Maar liefst 91 procent van de Nederlanders vindt dat er meer in vak- en beroepsopleidingen geïnvesteerd moet worden. 

---

Met KiesMBO, leerbanen en onze verbindende rol bij om- en bijscholen draagt SBB bij aan het stimuleren van vakmanschap in Nederland.

---

Hannie Vlug, directievoorzitter SBB

Beeldvorming over praktische beroepen

Volgens het onderzoek wordt praktisch onderwijs als minder belangrijk gezien dan theoretisch onderwijs. Maar liefst 88 procent van de Nederlanders deelt deze mening. Daarnaast is bijna de helft van de ondervraagden van mening dat beroepsopleidingen een negatief imago hebben. Ouders van havo- en vwo-leerlingen stimuleren vaker een doorstroom naar havo of hbo, omdat ze denken dat deze opleidingen betere carrièremogelijkheden bieden. Vakmensen zelf voelen zich ondergewaardeerd, zowel in erkenning als in salaris, en ervaren een toenemende werkdruk door de tekorten. 

Oplossingen voor het tekort

De meeste Nederlanders zien oplossingen in betere waardering en beloning van vakmensen. Het verhogen van salarissen (68 procent), betere voorlichting over beroepsopleidingen op middelbare scholen (62 procent) en het combineren van werk en opleiding (57 procent) worden het vaakst genoemd als maatregelen. Daarnaast is 56 procent voorstander van een naamsverandering van "middelbaar" en "hoger" beroepsonderwijs naar "praktisch" en "theoretisch" onderwijs, om gelijkheid te bevorderen.

Aanknopingspunten voor SBB

Hannie Vlug, directievoorzitter SBB: "Dit onderzoek naar vakmanschap belicht diverse relevante thema’s die ook voor SBB concrete aanknopingspunten bieden. Zo onderstreept het onderzoek het belang van goede voorlichting over beroepsopleidingen. Ons platform KiesMBO helpt studiekiezers en hun ouders met uitgebreide opleidingsinformatie. Ook wordt het combineren van werk en opleiding genoemd als oplossing voor de arbeidsmarktkrapte. In gesprekken met erkende leerbedrijven informeren wij hen over de mogelijkheden van leerbanen. Ook spelen wij een verbindende rol tussen leerbedrijven en onderwijsinstellingen als het gaat om om- en bijscholing van medewerkers. Zo draagt SBB bij aan het stimuleren van vakmanschap in Nederland."

Bereidheid tot omscholing

Opvallend is dat één op de tien Nederlanders bereid is een vakopleiding te volgen of zich om te scholen. Nog eens 29 procent geeft aan hier mogelijk voor open te staan, mits er baangarantie (43 procent), een hoger salaris (41 procent) of de mogelijkheid om werk en studie te combineren (39 procent) wordt geboden. 

Structurele veranderingen nodig

Naast praktische maatregelen pleiten veel Nederlanders voor structurele veranderingen, zoals een betere beeldvorming en maatschappelijke erkenning van vakmanschap. De perceptie dat theoretisch onderwijs meer carrièremogelijkheden biedt, is diepgeworteld, vooral onder theoretisch opgeleiden. Een duurzame verbetering van het imago van vakopleidingen en beroepen is daarom essentieel om het tekort aan vakmensen in de toekomst tegen te gaan. 

Week van het Vakmanschap

Het onderzoek wordt gepresenteerd tijdens de Week van het Vakmanschap. Dit vijfdaagse evenement (van 17 tot en met 21 maart) is ontwikkeld om vo-leerlingen te inspireren voor beroepsopleidingen. De focus ligt hierbij op de groep die twijfelt over hun loopbaankeuze. Het doel is deze jongeren te helpen ontdekken bij welk beroep hun passie ligt. Daarom is het van belang dat zij inzicht krijgen in de baankansen en het toekomstperspectief van het door hen geambieerde vakgebied.